Senin, 15 April 2013

IA ade’ tonna dolona lan misa’ tondok den misa’ to sugi’ sia marampa’ katuoanna lan tananan dapo’na. Tau iato nakamasei ba’tu pira-pira anak Puang Matua. 
Lan alla’nate buanna rampanan kapa’ ta’binna passulean allo den misa’ anak dara LEBONNA tungka sanganna bakkun balusu pa’gantiananna. Ia tinde Lebonna to laen-laen dadinna senga’ kombong garaganna. Iatu tampa rapa’na pa’kalean diarru’na mepatobang rara bua kedenki’ sitau mata.
La’bi-la’bi pa tu diona pessiparanna, tae’ sanglindo susinna. Iamo pole’to na mendadi pa’tulangdanan lako mintu’ bali tondokna.
Lan tu tondok tu nanai torro Lebonna, den duka da’dua muane ganta’ tu digente’ londong saunganna pa’tondokan. Misa’ disanga DODENG na misa ‘disanga PAERENGAN. Ia te tau sola duai lamendadi londong sibarrung laumpaorong rampanan kapa’ lako LEBONNA.
Ia tonna umpealling mo kada sanda marasa diomai patomalinna, massengomi tu Lebonna nakua : KENDEK DUA INDE LONDONG, SIBARRUNG INDE MUANE, UMBAMO LAKULAENAN LAKU KANAN KAIRIAN, PADA TALU’TUKNA RARA, PADA BOMBONA BULAAN.
Iatu bunga’na umpalolong minna’ orongan rampanan kapa’ lako Lebonna, iamo tu Dodeng. Apa iate’ pa’inaanna Dodeng, tanggan natarima melo Lebonna. Apa tae’ namorai laumpapayanni lako Dodeng kumua tae’naporai, iamoto’ napasande’ lako pia tomatuanna, nama’kada nakua,MARANA’MO INDE LONDONG, SOYANGNA INDE MUANE, SANDA’-SANDA’PA’ MEBALI, PANGKUNPA’ MA’KADA MISA, MATAKU’NA’,MANGIANGNA’.LAKO TOMA’DADIANGKU.
Kada iato’ naparampo Dodeng lako tomatuanna, tae’namasai alla’na to unnolami lalanna ma’rampanan kapa’ tu tomatuanna Dodeng, anna umpake’de’ pangngan lako tomatuanna Lebonna, ladinai ungkanassai kumua laditarima siaraka tu Dodeng tae’raka. Apa ia tonna ma’tallung bongimo nalo ditollongngi, tae’na dibukka’ tu pangngan battuananna tae’ naditarima. Dibabangmi sule tu pangngan. Randuk dukamoto tu Dodeng madiong ba’tang.
Tonna issanni PAERENGAN kumua tae’ naditarima tu DODENG, umpake’de’ dukami pangngan tu Paerengan diomai banuanna tomatuanna, lako Lebonna. Ia tonna kutanai tomatuanna tu Lebonna tediona pangnganna Paerengan natimangmi petaa mammi’ nama’kada situru’ sallo inaanna nakua, INDEMO POLE’ BAYU SIELLE’KU TO DODO SANGKALAMMA’KU.Malango’ dukami tu penaanna tomatuanna Lebonna anna dibukka’ tu pangngan. Tonna siissanan mokumua ditarimamo tu Paerengan, dipapatuimi alukna rampanan kapa’ anna dipasumurruk te to sangayoka tedong tama tananan dapo’ anna pobannangngi songka tu tananan dapo’, iamo laumbaya’ kapa’ annan ayokanna tedong (12 kerbau).
Tonna manda’mo lan tanan dapo’ narande kamarampasan, unggaragami DANDI tu PAERENGAN sola te dodo sangkalamma’na kumua “MATEKI’ LAPADA MATE,MATEKI’ TANGLASISARAK,SIO’TONAN BATANG RABUK. ULLI’-ULLI’ SOLA DUKA BORRO LASI TO’DOAN.
Lan katuoanna sola duai tae’len nasipakundunan kada, marampa’ lan banuanna anna malute lako padanna ma’rupatau, mabassa sia sa’bara’. Iamoto anna dadi pa’tulangdanan lan tondokna sia lembangna.
Apa den ia tau nabungku pa’inaanna, tang masannang untiro katuoanna Paerengan sola Lebonna iamotu DODENG. Inang madiong ba’tangmo tonna tae’natarimai Lebonna. Na ia tonna dtarimamo Paerengan, randukmi natambukan essun tu Lebonna sola Paerengan. Mengkarangmo lan penaanna tu deata patua’ba’tang, laundakaranni kakadakean te tosangbamban karambau.
Den pissan anna dirarii te tondok nanai torro Paerengan. Unggaragammi kada malepong bingka’ lan kombongan kalua’ tu mintu’ pa’tondokan, lamale umpangeai tondok. Ia tonna ke’de’mo tu tau, dolomi tu Paerengan umpabatta’penaanna solana. Apa iatu Dodeng naanggai’bangmo ma’undi-undi. Paerengan lan kapararian. Na iake balumi tu Lebonna tantu bisamo natarima tu Dodeng.
Tae’namasai sirari tu tau, diula’mi tu eali anna soro’ marampa’ tu Paerengan sola solana. Ka’turannumi yu Dodeng belanna tae’na lambi’ tu panglambena. Tilantukmi lan penaanna tu gau’ paka’tu sunga’ laumpadolo lamban paerengan sola lebonna lako banua tang merambu.
Ia tonnalasulemo tu to parari , dolomi tu Dodeng ma’dondo-dondo lako to’banuanna Lebonna. Ia tonna rampomo lako nakutanaimi Lebonna tu Dodeng tu diona kapararian. Nakuami Dodeng mebali, diula’kanni, ditaloi solata na buda mate, iatu Paerengan iamo dolona mate, anna sikarra’-karrai’ eali. Palokko’-lokko’na mannamo nabulle solata sule. Mangkato male bangsiami tu Dodeng memboko’.
Tonna malemo tu Dodeng nakilalaimi Lebonna tu dandinna sola Paerengan tu kumua, MATEKI’ LAPADA MATE,MATEKI’ TANGLASISARAK, SIO’TONAN BATANG RABUK, ULLI’-ULLI’ LASOLA DUKA ,BORRO LASITO’DOAN.
Pa’katumanganna dandi sia patua’ba’tangna Dodeng, mentuyomi tu Lebonna. Tae’namasai to rampomi tu Paerengan lako banuanna. Uai mata mala’bi’ sola katumangiran belanna batangrabukna mira Lebonna nalambiran. Ka’tumi angin dipudukna-ronta bannang penaanna. Tirambanmi Paerengan, li’pangmi bali tedongna, tigega’mi pa’tondokan, siurrukan tau kamban, makarrorongmi panglion, dossomi ampunna lembang, Male natampe Lebonna, nabokoi’tomalolle’, Umbalikmo mata lalanna, lumokkon pa’gulinganna, lako tondok todolona-esungan to tumampana.
Iatu Paerengan tae’naissanni buntu tumangna naurungan ma’lalan mate tu Lebonna. Dialukmi tu Lebonna situru’ alukna rampe matampu’, namale dipeliang lako to’kayu mate tu ditoke’ dio to’biring batu.
Diong se’pon buntu batu iato, den induk kamban tu biasa dirambi ladi ba’tai. Tonna lambi’mi kandean bo’bo’na Lebonna, rimbakan pote bolongna bakkun balusu, malemi Dodeng mangrambi lako to’se’pon liangna Lebonna. Tonna marassanmo mangrambi,tiallingmi tama talinga duanna, tilantukmi tama pili’ patomalinna tu gamara banga’ oninna nakua: DODENG MANGRAMBI MA’DEDEK,DODENG MA’PATUANG-TUANG. RANPANANPI PEDEDEKMU , ANNAPI PEPAMARU’MU. AMMU PERANGNGINA’MATI’, AMMU TALLING TALINGAPA. PARAMPOAN PA’ KADANGKU, PEPASAN MASE-MASEKU. LAKO PUANG PAERENGAN: NAKUA LASANGMANTEKAN, LASANGO’TON PENAAKAN. ANGKU DOLO ANGKU MATE, ANGKU MA’PALIU AKU. KARIUANMO LALANGKU,TARUK GANDA SULEANKU. TAE’DUKA LAMANTE’NA, LASISARAK INAANNA, UMBAMO BUANNA DANDI, ASSELE’NA KADA RAPA’ TEATTU PURA DIBOKO’.
Tonna sundunmotu pepasanna Lebonna, mengkalao bangsiami tu Dodeng domai lolok mayangna anna tarru’ lako banuanna Paerengan umparampoi tu pepasanna Lebonna. Li’pangmi tu Paerengan urrangngi, sia nakilalai sule tu dandinna sola lebonna. Nakua lako Dodeng, TAMBAINA’ KEMALE POLE’KO MANGRAMBI.
Tonna male pole’mo mangrambi, natambaimi tu Paerengan. Tonna marassan mo mangrambi, narangngi pole’omi tu Lebonna mepasan susi bangsia to dolona. Tirambanmi tu Paerengan, li’pangmi datu muane, urrangngi kadanna Lebonna to dodo sangkalamma’na. Ma’kadami tu Paerengan nakua, mangnga mali’na urrangngi tu kada ma’mallo-mallo, tu kada mario-rio. Kada tongan ia tondok, bisara tangtongan, dikampaimi Paerengan, taanmi sangngayokamu,anta gannai’ dandinta, tapasundun bisaranta.
Sulemi tu Paerengan lako to’banuanna anna ma’passakka’ susi tolamale mambela. Mintu’ kande-kande mammi’ dipasakka’ anna kandei. Mangkato’ ma’pakemi sanda parea namale ussakei tedong bonganna, napopa’dondoi to’aa’ milan namate sola tedongna.(den duka nakua tau mekkondong domai longa banuanna, sia den nakua lolok mayang, nasenga’-senga’na). Tonna sisarakmo angin napariba’tang tu Paerengan, tirambanmi mintu’ pa’tondokan nama’kada nakua:” matemo tanduk kila’ta, ta’demo saungan la’te labunta, songkamo lamba’ paonganan, tibambangmo lamba’ pentilindungan, songkamo rokko matampu’, tibambangmo rokko kalambunan, tibambang unnuyak langi’, songka ullalla’ batara.
Dialukmi tu Paerengan situru’ada’na rampe matampu’, nadipeliang tama misa’ kayu mate sikambela liangna Lebonna. Ia tonna mangkamo dipeliang, tiramban tikuomi pa’tondokan untiro ulli’-ulli’na Paerengan sola Lebonna ma’balole’-lole’ sipa’gulingan, ulli’ na Paerengan male lako to’liangna Lebonna, susi dukato’ ulli’na Lebonna male lako liangna Paerengan. Nakala’tikumi kamatakuran tu mintu’ to matua-tua lan lu tondok, belanna tae’pa ia sang lindo susinna te allo pura diboko’, anna tae’duka naissanni apa saba’na anna den ulli’ sipa’gulingan. Sikutana-tanami massola nasang sia den ma’kada nakua, mbai tanglanapokendekmo tallu lolona. Ma’tongannimi tu ambe’tondok sola to parengnge’ anna to bara’ laussitangngai apa passabaranna te tanda kalle.kallean sia metakuran. Mendioren duka tu Dodeng , belanna pekamberan duka lan tondok, iamoto’ anna ia tonna budamo tau pokada pangngappa’ penaanna, ma’kada duka tu Dodeng, nakua: tae’senga’, tae’laenna naposaba’ te ulli’ sipa’gulingan, sangngadinna bua malapu’na ia dandinna Lebonna sola Paerengan tonna mane tama rampanan kapa’.
Nakuami tu tau, denraka iya pole’ dandi nalampa’ sola duai tonna tuopa? Nakuami tu Dodeng, “Aparannamate mentuyo tu Paerengan naiari te’ dandi. Nasaba’ ia tonna masaimo matena tu Lebonna natae’bangsiapa namate tu Paerengan, saemi ade’tu mendeatanna Lebonna umpakilalai tu diona dandinna tu nakua: “mateki’ lapada mate,mateki’ tanglasisarak,sito’doan batang rabuk, ulli’-ulli’ sola duka, borro lasito’doan. Dadi iake aku, iapi narandan tu ulli’ sipa’gulingan kedipasibapi tu batang rabukna lan misa’kayu mate. Mintu’ to mendioren ungkatonganni kumua manassa ia tonganmo ia lalan to, nasiturji’mi tau anna dipalin tu batang rabukna Paerengan lako to’kayu matena Lebonna. Ia tonna mangkamo dipasiba tu batang rabukna radan bangsiamo tu ulli’ sipa’gulingan, tipoli’ nasang tama kayu matena sola duai, belanna digannai’mo tu dandinna kumua” ULLI’-ULLI’ SOLA DUKA,BORRO LASITO’DOAN.
Cerita ini megandung makna yang sangat dalam , bahwa sesungguhnya, Orang Toraja Zaman dahulu kala, bepegang teguh pada komitmen. keteguhan hati, Kerendahan hati, Kesetiaan, ketulusan, kejujuran, kepada pasangan mereka masing- masing.Pokoknya Full Integrity.
Semoga Sedikit Cerita Mengenai "Puamanna Lebonna Sola Paerengan na Dodeng Dapat kita ambil maknanya dan dicontohi dalam kehidupan sehari-hari.
Sekian & Terima Kasih.

1 komentar: