IA
ade’ tonna dolona lan misa’ tondok den misa’ to sugi’ sia marampa’
katuoanna lan tananan dapo’na. Tau iato nakamasei ba’tu pira-pira anak
Puang Matua.
Lan
alla’nate buanna rampanan kapa’ ta’binna passulean allo den misa’ anak
dara LEBONNA tungka sanganna bakkun balusu pa’gantiananna. Ia tinde
Lebonna to laen-laen dadinna senga’ kombong garaganna. Iatu tampa
rapa’na pa’kalean diarru’na mepatobang rara bua kedenki’ sitau mata.
La’bi-la’bi pa tu diona pessiparanna, tae’ sanglindo susinna. Iamo pole’to na mendadi pa’tulangdanan lako mintu’ bali tondokna.
Lan tu tondok tu nanai torro Lebonna, den duka da’dua muane ganta’ tu digente’ londong saunganna pa’tondokan. Misa’ disanga DODENG na misa ‘disanga PAERENGAN. Ia te tau sola duai lamendadi londong sibarrung laumpaorong rampanan kapa’ lako LEBONNA.
Lan tu tondok tu nanai torro Lebonna, den duka da’dua muane ganta’ tu digente’ londong saunganna pa’tondokan. Misa’ disanga DODENG na misa ‘disanga PAERENGAN. Ia te tau sola duai lamendadi londong sibarrung laumpaorong rampanan kapa’ lako LEBONNA.
Ia
tonna umpealling mo kada sanda marasa diomai patomalinna, massengomi tu
Lebonna nakua : KENDEK DUA INDE LONDONG, SIBARRUNG INDE MUANE, UMBAMO
LAKULAENAN LAKU KANAN KAIRIAN, PADA TALU’TUKNA RARA, PADA BOMBONA
BULAAN.
Iatu bunga’na umpalolong minna’ orongan rampanan kapa’ lako Lebonna, iamo tu Dodeng. Apa iate’ pa’inaanna Dodeng, tanggan natarima melo Lebonna. Apa tae’ namorai laumpapayanni lako Dodeng kumua tae’naporai, iamoto’ napasande’ lako pia tomatuanna, nama’kada nakua,MARANA’MO INDE LONDONG, SOYANGNA INDE MUANE, SANDA’-SANDA’PA’ MEBALI, PANGKUNPA’ MA’KADA MISA, MATAKU’NA’,MANGIANGNA’.LAKO TOMA’DADIANGKU.
Iatu bunga’na umpalolong minna’ orongan rampanan kapa’ lako Lebonna, iamo tu Dodeng. Apa iate’ pa’inaanna Dodeng, tanggan natarima melo Lebonna. Apa tae’ namorai laumpapayanni lako Dodeng kumua tae’naporai, iamoto’ napasande’ lako pia tomatuanna, nama’kada nakua,MARANA’MO INDE LONDONG, SOYANGNA INDE MUANE, SANDA’-SANDA’PA’ MEBALI, PANGKUNPA’ MA’KADA MISA, MATAKU’NA’,MANGIANGNA’.LAKO TOMA’DADIANGKU.
Kada
iato’ naparampo Dodeng lako tomatuanna, tae’namasai alla’na to unnolami
lalanna ma’rampanan kapa’ tu tomatuanna Dodeng, anna umpake’de’
pangngan lako tomatuanna Lebonna, ladinai ungkanassai kumua laditarima
siaraka tu Dodeng tae’raka. Apa ia tonna ma’tallung bongimo nalo
ditollongngi, tae’na dibukka’ tu pangngan battuananna tae’ naditarima.
Dibabangmi sule tu pangngan. Randuk dukamoto tu Dodeng madiong ba’tang.
Tonna
issanni PAERENGAN kumua tae’ naditarima tu DODENG, umpake’de’ dukami
pangngan tu Paerengan diomai banuanna tomatuanna, lako Lebonna. Ia tonna
kutanai tomatuanna tu Lebonna tediona pangnganna Paerengan natimangmi
petaa mammi’ nama’kada situru’ sallo inaanna nakua, INDEMO POLE’ BAYU
SIELLE’KU TO DODO SANGKALAMMA’KU.Malango’ dukami tu penaanna tomatuanna
Lebonna anna dibukka’ tu pangngan. Tonna siissanan mokumua ditarimamo tu
Paerengan, dipapatuimi alukna rampanan kapa’ anna dipasumurruk te to
sangayoka tedong tama tananan dapo’ anna pobannangngi songka tu tananan
dapo’, iamo laumbaya’ kapa’ annan ayokanna tedong (12 kerbau).
Tonna
manda’mo lan tanan dapo’ narande kamarampasan, unggaragami DANDI tu
PAERENGAN sola te dodo sangkalamma’na kumua “MATEKI’ LAPADA MATE,MATEKI’
TANGLASISARAK,SIO’TONAN BATANG RABUK. ULLI’-ULLI’ SOLA DUKA BORRO LASI
TO’DOAN.
Lan katuoanna sola duai tae’len nasipakundunan kada, marampa’ lan banuanna anna malute lako padanna ma’rupatau, mabassa sia sa’bara’. Iamoto anna dadi pa’tulangdanan lan tondokna sia lembangna.
Apa den ia tau nabungku pa’inaanna, tang masannang untiro katuoanna Paerengan sola Lebonna iamotu DODENG. Inang madiong ba’tangmo tonna tae’natarimai Lebonna. Na ia tonna dtarimamo Paerengan, randukmi natambukan essun tu Lebonna sola Paerengan. Mengkarangmo lan penaanna tu deata patua’ba’tang, laundakaranni kakadakean te tosangbamban karambau.
Den pissan anna dirarii te tondok nanai torro Paerengan. Unggaragammi kada malepong bingka’ lan kombongan kalua’ tu mintu’ pa’tondokan, lamale umpangeai tondok. Ia tonna ke’de’mo tu tau, dolomi tu Paerengan umpabatta’penaanna solana. Apa iatu Dodeng naanggai’bangmo ma’undi-undi. Paerengan lan kapararian. Na iake balumi tu Lebonna tantu bisamo natarima tu Dodeng.
Lan katuoanna sola duai tae’len nasipakundunan kada, marampa’ lan banuanna anna malute lako padanna ma’rupatau, mabassa sia sa’bara’. Iamoto anna dadi pa’tulangdanan lan tondokna sia lembangna.
Apa den ia tau nabungku pa’inaanna, tang masannang untiro katuoanna Paerengan sola Lebonna iamotu DODENG. Inang madiong ba’tangmo tonna tae’natarimai Lebonna. Na ia tonna dtarimamo Paerengan, randukmi natambukan essun tu Lebonna sola Paerengan. Mengkarangmo lan penaanna tu deata patua’ba’tang, laundakaranni kakadakean te tosangbamban karambau.
Den pissan anna dirarii te tondok nanai torro Paerengan. Unggaragammi kada malepong bingka’ lan kombongan kalua’ tu mintu’ pa’tondokan, lamale umpangeai tondok. Ia tonna ke’de’mo tu tau, dolomi tu Paerengan umpabatta’penaanna solana. Apa iatu Dodeng naanggai’bangmo ma’undi-undi. Paerengan lan kapararian. Na iake balumi tu Lebonna tantu bisamo natarima tu Dodeng.
Tae’namasai
sirari tu tau, diula’mi tu eali anna soro’ marampa’ tu Paerengan sola
solana. Ka’turannumi yu Dodeng belanna tae’na lambi’ tu panglambena.
Tilantukmi lan penaanna tu gau’ paka’tu sunga’ laumpadolo lamban
paerengan sola lebonna lako banua tang merambu.
Ia tonnalasulemo tu to parari , dolomi tu Dodeng ma’dondo-dondo lako to’banuanna Lebonna. Ia tonna rampomo lako nakutanaimi Lebonna tu Dodeng tu diona kapararian. Nakuami Dodeng mebali, diula’kanni, ditaloi solata na buda mate, iatu Paerengan iamo dolona mate, anna sikarra’-karrai’ eali. Palokko’-lokko’na mannamo nabulle solata sule. Mangkato male bangsiami tu Dodeng memboko’.
Tonna malemo tu Dodeng nakilalaimi Lebonna tu dandinna sola Paerengan tu kumua, MATEKI’ LAPADA MATE,MATEKI’ TANGLASISARAK, SIO’TONAN BATANG RABUK, ULLI’-ULLI’ LASOLA DUKA ,BORRO LASITO’DOAN.
Ia tonnalasulemo tu to parari , dolomi tu Dodeng ma’dondo-dondo lako to’banuanna Lebonna. Ia tonna rampomo lako nakutanaimi Lebonna tu Dodeng tu diona kapararian. Nakuami Dodeng mebali, diula’kanni, ditaloi solata na buda mate, iatu Paerengan iamo dolona mate, anna sikarra’-karrai’ eali. Palokko’-lokko’na mannamo nabulle solata sule. Mangkato male bangsiami tu Dodeng memboko’.
Tonna malemo tu Dodeng nakilalaimi Lebonna tu dandinna sola Paerengan tu kumua, MATEKI’ LAPADA MATE,MATEKI’ TANGLASISARAK, SIO’TONAN BATANG RABUK, ULLI’-ULLI’ LASOLA DUKA ,BORRO LASITO’DOAN.
Pa’katumanganna
dandi sia patua’ba’tangna Dodeng, mentuyomi tu Lebonna. Tae’namasai to
rampomi tu Paerengan lako banuanna. Uai mata mala’bi’ sola katumangiran
belanna batangrabukna mira Lebonna nalambiran. Ka’tumi angin
dipudukna-ronta bannang penaanna. Tirambanmi Paerengan, li’pangmi bali
tedongna, tigega’mi pa’tondokan, siurrukan tau kamban, makarrorongmi
panglion, dossomi ampunna lembang, Male natampe Lebonna,
nabokoi’tomalolle’, Umbalikmo mata lalanna, lumokkon pa’gulinganna, lako
tondok todolona-esungan to tumampana.
Iatu Paerengan tae’naissanni buntu tumangna naurungan ma’lalan mate tu Lebonna. Dialukmi tu Lebonna situru’ alukna rampe matampu’, namale dipeliang lako to’kayu mate tu ditoke’ dio to’biring batu.
Iatu Paerengan tae’naissanni buntu tumangna naurungan ma’lalan mate tu Lebonna. Dialukmi tu Lebonna situru’ alukna rampe matampu’, namale dipeliang lako to’kayu mate tu ditoke’ dio to’biring batu.
Diong
se’pon buntu batu iato, den induk kamban tu biasa dirambi ladi ba’tai.
Tonna lambi’mi kandean bo’bo’na Lebonna, rimbakan pote bolongna bakkun
balusu, malemi Dodeng mangrambi lako to’se’pon liangna Lebonna. Tonna
marassanmo mangrambi,tiallingmi tama talinga duanna, tilantukmi tama
pili’ patomalinna tu gamara banga’ oninna nakua: DODENG MANGRAMBI
MA’DEDEK,DODENG MA’PATUANG-TUANG. RANPANANPI PEDEDEKMU , ANNAPI
PEPAMARU’MU. AMMU PERANGNGINA’MATI’, AMMU TALLING TALINGAPA. PARAMPOAN
PA’ KADANGKU, PEPASAN MASE-MASEKU. LAKO PUANG PAERENGAN: NAKUA
LASANGMANTEKAN, LASANGO’TON PENAAKAN. ANGKU DOLO ANGKU MATE, ANGKU
MA’PALIU AKU. KARIUANMO LALANGKU,TARUK GANDA SULEANKU. TAE’DUKA
LAMANTE’NA, LASISARAK INAANNA, UMBAMO BUANNA DANDI, ASSELE’NA KADA RAPA’
TEATTU PURA DIBOKO’.
Tonna sundunmotu pepasanna Lebonna, mengkalao bangsiami tu Dodeng domai lolok mayangna anna tarru’ lako banuanna Paerengan umparampoi tu pepasanna Lebonna. Li’pangmi tu Paerengan urrangngi, sia nakilalai sule tu dandinna sola lebonna. Nakua lako Dodeng, TAMBAINA’ KEMALE POLE’KO MANGRAMBI.
Tonna sundunmotu pepasanna Lebonna, mengkalao bangsiami tu Dodeng domai lolok mayangna anna tarru’ lako banuanna Paerengan umparampoi tu pepasanna Lebonna. Li’pangmi tu Paerengan urrangngi, sia nakilalai sule tu dandinna sola lebonna. Nakua lako Dodeng, TAMBAINA’ KEMALE POLE’KO MANGRAMBI.
Tonna
male pole’mo mangrambi, natambaimi tu Paerengan. Tonna marassan mo
mangrambi, narangngi pole’omi tu Lebonna mepasan susi bangsia to dolona.
Tirambanmi tu Paerengan, li’pangmi datu muane, urrangngi kadanna
Lebonna to dodo sangkalamma’na. Ma’kadami tu Paerengan nakua, mangnga
mali’na urrangngi tu kada ma’mallo-mallo, tu kada mario-rio. Kada tongan
ia tondok, bisara tangtongan, dikampaimi Paerengan, taanmi
sangngayokamu,anta gannai’ dandinta, tapasundun bisaranta.
Sulemi tu Paerengan lako to’banuanna anna ma’passakka’ susi tolamale mambela. Mintu’ kande-kande mammi’ dipasakka’ anna kandei. Mangkato’ ma’pakemi sanda parea namale ussakei tedong bonganna, napopa’dondoi to’aa’ milan namate sola tedongna.(den duka nakua tau mekkondong domai longa banuanna, sia den nakua lolok mayang, nasenga’-senga’na). Tonna sisarakmo angin napariba’tang tu Paerengan, tirambanmi mintu’ pa’tondokan nama’kada nakua:” matemo tanduk kila’ta, ta’demo saungan la’te labunta, songkamo lamba’ paonganan, tibambangmo lamba’ pentilindungan, songkamo rokko matampu’, tibambangmo rokko kalambunan, tibambang unnuyak langi’, songka ullalla’ batara.
Sulemi tu Paerengan lako to’banuanna anna ma’passakka’ susi tolamale mambela. Mintu’ kande-kande mammi’ dipasakka’ anna kandei. Mangkato’ ma’pakemi sanda parea namale ussakei tedong bonganna, napopa’dondoi to’aa’ milan namate sola tedongna.(den duka nakua tau mekkondong domai longa banuanna, sia den nakua lolok mayang, nasenga’-senga’na). Tonna sisarakmo angin napariba’tang tu Paerengan, tirambanmi mintu’ pa’tondokan nama’kada nakua:” matemo tanduk kila’ta, ta’demo saungan la’te labunta, songkamo lamba’ paonganan, tibambangmo lamba’ pentilindungan, songkamo rokko matampu’, tibambangmo rokko kalambunan, tibambang unnuyak langi’, songka ullalla’ batara.
Dialukmi
tu Paerengan situru’ada’na rampe matampu’, nadipeliang tama misa’ kayu
mate sikambela liangna Lebonna. Ia tonna mangkamo dipeliang, tiramban
tikuomi pa’tondokan untiro ulli’-ulli’na Paerengan sola Lebonna
ma’balole’-lole’ sipa’gulingan, ulli’ na Paerengan male lako to’liangna
Lebonna, susi dukato’ ulli’na Lebonna male lako liangna Paerengan.
Nakala’tikumi kamatakuran tu mintu’ to matua-tua lan lu tondok, belanna
tae’pa ia sang lindo susinna te allo pura diboko’, anna tae’duka
naissanni apa saba’na anna den ulli’ sipa’gulingan. Sikutana-tanami
massola nasang sia den ma’kada nakua, mbai tanglanapokendekmo tallu
lolona. Ma’tongannimi tu ambe’tondok sola to parengnge’ anna to bara’
laussitangngai apa passabaranna te tanda kalle.kallean sia metakuran.
Mendioren duka tu Dodeng , belanna pekamberan duka lan tondok, iamoto’
anna ia tonna budamo tau pokada pangngappa’ penaanna, ma’kada duka tu
Dodeng, nakua: tae’senga’, tae’laenna naposaba’ te ulli’ sipa’gulingan,
sangngadinna bua malapu’na ia dandinna Lebonna sola Paerengan tonna mane
tama rampanan kapa’.
Nakuami tu tau, denraka iya pole’ dandi nalampa’ sola duai tonna tuopa? Nakuami tu Dodeng, “Aparannamate mentuyo tu Paerengan naiari te’ dandi. Nasaba’ ia tonna masaimo matena tu Lebonna natae’bangsiapa namate tu Paerengan, saemi ade’tu mendeatanna Lebonna umpakilalai tu diona dandinna tu nakua: “mateki’ lapada mate,mateki’ tanglasisarak,sito’doan batang rabuk, ulli’-ulli’ sola duka, borro lasito’doan. Dadi iake aku, iapi narandan tu ulli’ sipa’gulingan kedipasibapi tu batang rabukna lan misa’kayu mate. Mintu’ to mendioren ungkatonganni kumua manassa ia tonganmo ia lalan to, nasiturji’mi tau anna dipalin tu batang rabukna Paerengan lako to’kayu matena Lebonna. Ia tonna mangkamo dipasiba tu batang rabukna radan bangsiamo tu ulli’ sipa’gulingan, tipoli’ nasang tama kayu matena sola duai, belanna digannai’mo tu dandinna kumua” ULLI’-ULLI’ SOLA DUKA,BORRO LASITO’DOAN.
Nakuami tu tau, denraka iya pole’ dandi nalampa’ sola duai tonna tuopa? Nakuami tu Dodeng, “Aparannamate mentuyo tu Paerengan naiari te’ dandi. Nasaba’ ia tonna masaimo matena tu Lebonna natae’bangsiapa namate tu Paerengan, saemi ade’tu mendeatanna Lebonna umpakilalai tu diona dandinna tu nakua: “mateki’ lapada mate,mateki’ tanglasisarak,sito’doan batang rabuk, ulli’-ulli’ sola duka, borro lasito’doan. Dadi iake aku, iapi narandan tu ulli’ sipa’gulingan kedipasibapi tu batang rabukna lan misa’kayu mate. Mintu’ to mendioren ungkatonganni kumua manassa ia tonganmo ia lalan to, nasiturji’mi tau anna dipalin tu batang rabukna Paerengan lako to’kayu matena Lebonna. Ia tonna mangkamo dipasiba tu batang rabukna radan bangsiamo tu ulli’ sipa’gulingan, tipoli’ nasang tama kayu matena sola duai, belanna digannai’mo tu dandinna kumua” ULLI’-ULLI’ SOLA DUKA,BORRO LASITO’DOAN.
Cerita
ini megandung makna yang sangat dalam , bahwa sesungguhnya, Orang
Toraja Zaman dahulu kala, bepegang teguh pada komitmen. keteguhan hati,
Kerendahan hati, Kesetiaan, ketulusan, kejujuran, kepada pasangan mereka
masing- masing.Pokoknya Full Integrity.
Semoga Sedikit Cerita Mengenai "Puamanna Lebonna Sola Paerengan na Dodeng Dapat kita ambil maknanya dan dicontohi dalam kehidupan sehari-hari.
Sekian & Terima Kasih.
mbai iyari sitetena to naden tu disanga melar
BalasHapus